Kamil M. Kaczmarek

Prasocjologia - spis treści

SPIS TREŚCI

NEOKLASYCYZM SOCJOLOGICZNY (STANISŁAW KOZYR-KOWALSKI)...... 7

I. PORTRET SOCJOLOGICZNY ŚW. TOMASZA Z AKWINU........... 25

1. RODZINA: MIĘDZY PAPIEŻEM A CESARZEM ............. 25

2. EDUKACJA NA ŚREDNIOWIECZNYM UNIWERSYTECIE ......... 26

3. NOWE FORMY RELIGIJNOŚCI A ROZKWIT MIAST............ 30

4. SZLACHCIC ŻEBRAKIEM...................... 35

5. KARIERA UNIWERSYTECKA BRATA TOMASZA ............ 35

6. OBROŃCA NOWYCH ZAKONÓW................... 37

7. PRZYJACIEL PAPIEŻY....................... 39

8. INTELEKTUALNE WALKI NA SORBONIE — UDZIAŁ ŚW. TOMASZA..... 40

9. PRZYJACIEL MONARCHÓW..................... 43

10. UCZONY Z POWOŁANIA..................... 44

11. OD DWUKROTNEGO POTĘPIENIA TEZ TOMASZA DO KANONIZACJI . ... 45

12. DZIEŁA ŚW. TOMASZA Z AKWINU.................. 49

II. FILOZOFICZNO-METODOLOGICZNE PRZESŁANKI PRASOCJOLOGII ŚW. TO­MASZA Z AKWINU......................... 51

1. SPOSÓB UPRAWIANIA NAUKI.................... 51

2. METODA SCHOLASTYCZNA..................... 55

3. ROZGRANICZENIE FILOZOFII I TEOLOGII.............. 57

4. TEORIA BYTU.......................... 58

5. STRUKTURA BYTU........................ 59

Aspekt substancjalny i akcydentalny — Aspekt materialny i formalny — Aspekt esencjalny i egzystencjalny — Akt i możność — Tetrakausalne wyjaśnienie bytu: przyczynowość materialna, formalna, sprawcza i celowa — Analogia bytu

III. ELEMENTY PRASOCJOLOGII W PISMACH ŚW. TOMASZA Z AKWINU..... 67

1. MIEJSCE PROBLEMATYKI SPOŁECZNEJ W SYSTEMIE ŚW. TOMASZA .... 67

2. ISTOTA LUDZKA JAKO BYT PRZYRODNICZO-SPOŁECZNY........ 68

3. ŁACIŃSKIE KATEGORIE UŻYWANE DO ANALIZY BYTU SPOŁECZNEGO: ICH NIEADEKWATNOŚĆ......................... 73

4. ONTOLOGIA BYTU SPOŁECZNEGO.................. 74

Byt społeczny jako organizm

5. WIĘŹ SPOŁECZNA........................ 79

Miłość przyjacielska i interesowna jako treść więzi społecznej [amor amicitiae et amor concupiscentiae] — Przyjaźń jako podstawowa forma więzi społecznej, jej rodzaje i przejawy [amicitia honesti, utilis et delectabilis] — Przyjaźń uniwersalna [homo homini amicus]

6. DOBRO WSPÓLNE [BONUM COMMUNE]

87

7. ZNACZENIE I CELE KIEROWNICTWA [REGIMEN VEL PRINCIPATUS] .... 89 Kierownictwo czy panowanie: istota i typy władzy [potestas, species regiminis]

IV. TEORIA STRUKTUR SPOŁECZNYCH ................. 97

1. DOMOSTWO [DOMUS]....................... 98

2. MAŁŻEŃSTWO [COMBINATIO CONIUGALIS ID EST MATRIMONIUM] .... 99

Homo animal coniugale — Zawarcie małżeństwa i jego skutki — Przyjaźń małżeńska [amicitia coniugalis] — Kierownictwo małżeńskie [principatus coniugalis] — Małżeństwo w doktrynie praktycznej św. Tomasza

3. RELACJA RODZICIELSKA: OJCIEC A DZIECI, PANOWANIE RODZICIELSKIE [COMBINATIO PATERNATIVA; PATER ET FILII].............. 110

4. RELACJA DESPOTYCZNA: PAN I CZŁOWIEK NIEWOLNY [DOMINUS ET SERVUS

— COMBINATIO DESPÓTICA ID EST DOMINATIVA]............ 113

5. GŁOWA RODZINY [PATERFAMILIAS]................. 117

6. WIEJSKA I MIEJSKA SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA [VICUS].......... 118

Geneza społeczności lokalnej — Poziom samowystarczalności społeczności lokalnej

7. CIVITAS: PAŃSTWO CZY SPOŁECZNOŚĆ OBYWATELSKA?......... 121

Geneza społeczności obywatelskiej

8. ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE ZE WZGLĘDU NA PODZIAŁ ZAJĘĆ (PODZIAŁ 124 PRACY) [OFFICIUM] ........................

9. STANY [ORDO] ......................... 125

10. ZRÓŻNICOWANIE STATUSOWE WOLNI I NIEWOLNI [LIBER ET SERVUS, STA­TUS SIVE CONDITIO]........................ 128

Prawne i społeczno-ekonomiczne położenie człowieka niewolnego — Relacja despotyczna jako

forma przyjaźni utylitarnej

11. SYSTEM POLITYCZNY I WŁADZA.................. 133

Rozważania ustrojowe: typy ustrojów, najlepszy ustrój [politia-ordo dominantium, regimen civitatis; optima gubernatio] — Przywódca, tyran czy stróż sprawiedliwości; zadania przywódcy [princepes, custos vel tyrannus] — Prawo [lex]

12. ELEMENTY ANALIZY STRUKTURY GOSPODARCZEJ.......... 142

Prawo własności a własność realna [regulatio possessionum] — Własność wspólna [communitas possessionis] — Bogactwa [divitiae]

13. ŁAD SPOŁECZNY [ORDO IN POPULO]................ 151

Ład społeczny wśród nierównych: posłuszeństwo, przyjaźń cywilna między przywódcą a pod­władnymi [principium ad subditos] — Ład społeczny wśród równych: miedzy podwładnymi [subditorum ad invicem] —Ład społeczny wśród różnych: między obywatelami a obcokrajowca­mi [qui sunt de populo ad extráńeos]

14. TYPY KONFLIKTU SPOŁECZNEGO: NIEZGODA, SPÓR, ZWADA, SCHIZ­MA, ROZŁAM, WOJNA [DISCORDIA, CONTENTIO, RIXA, SEDITIO, SCHISMA, BELLUM]............................. 160

15. ELEMENTY PRASOCJOLOGII RELIGII................ 164

Hierarchiczno-stanowa struktura Kościoła — Zakony

16. ZEBRANIE WYNIKÓW....................... 174

LITERATURA............................ 179